Karel Beckman, 12 Augustus 2020
Ruud Coolen van Brakel, directeur van het Instituut Verantwoord Medicijngebruik (IVM), verdedigde in een interview op Café Weltschmerz met Flavio Pasquino (10 augustus) het coronabeleid van de overheid.
Ik denk dat Coolen van Brakel daarbij heel goed inzicht gaf in hoe er door onze politieke leiders wordt gedacht over de coronacrisis – en daarmee ook onbedoeld wat er mis is met hun aanpak. Hij gaf zes argumenten voor het coronabeleid die, als je er over nadenkt, alle zes dubieus zijn.
1. Voorkom vermijdbare doden
De belangrijkste insteek van het beleid, zo herhaalde Coolen van Brakel diverse malen, is het voorkomen van “vermijdbare doden” en “vermijdbare ernstige ziektegevallen”.
“Als jij de verantwoordelijkheid hebt, zoals die bewindslieden hebben, dan word je afgerekend straks op vermijdbare overlijdens,” zei hij.
Dat klinkt sympathiek. Maar als dat zo is, waarom wordt het zorgbudget dan niet verdubbeld? Waarom gaat er zoveel overheidsgeld naar allerlei andere doeleinden? Als we al ons geld op de zorg zetten, leidt dat tot aanzienlijk minder vermijdbare ziektes en doden.
En waarom wordt roken niet verboden? Of autorijden? E-bikes? Ongezond eten? Met dat soort maatregelen zijn veel meer levensjaren te redden dan met 1,5 meter afstand houden.
Daar komt bij dat de coronamaatregelen op hun beurt ook leiden tot vermijdbare overlijdens en ziektes. Werkloosheid, sociale isolatie, toename van huiselijk geweld en ongezond leven, gebrek aan reguliere zorg – het zijn allemaal gevolgen van het coronabeleid en ze gaan allemaal ten koste van de volksgezondheid. Waarom tellen alleen de vermijdbare overlijdens en ziekten die het gevolg zijn van coronabesmetting?
2. Voorkom overbelasting van de zorg
De tweede belangrijke reden voor het coronabeleid, zei Coolen van Brakel, is dat we “overbelasting” van het zorgsysteem willen vermijden. “Als straks de parkeerplaatsen van de ziekenhuizen vol liggen met coronapatiënten, dan zal dat maatschappelijk niet worden geaccepteerd,” was zijn verhaal.
Maar dat probleem is ook eenvoudig te verhelpen door volop te investeren in het zorgsysteem. Hoe logisch is het om je economie om zeep te helpen, vervolgens honderden miljarden te gaan uitgeven aan allerlei steunprogramma’s, als je met een fractie van dat bedrag ervoor kunt zorgen dat je zorgsysteem een viruscrisis aankan?
Internist dr. Evelien Peeters, initiatiefnemer van de Brandbrief waarin meer dan duizend medici zich onlangs keerden tegen het coronabeleid van het kabinet, zei in een uitzending van Café Weltschmerz dat het aantal IC-bedden de afgelopen twee jaar sterk is verminderd.
“De afgelopen jaren is er een enorme afschaling aan beddencapaciteit geweest,” zei Peeters. “We houden mensen ook tot het gaatje thuis, alleen als het echt niet meer gaat, gaan ze naar een verpleeghuis. Dus de populaties op die plekken hebben ook een veel grotere zorgzwaarte gekregen. Tegelijk zijn de vaste contracten van verpleegkundigen allemaal opgezegd…. Opleidingen van verpleegkundigen zijn in aantal drastisch verlaagd. … We hebben nu niet meer de bedden en niet het zorgpersoneel van toen, terwijl al jaren is voorspeld dat er een pandemie zou kunnen komen.”
3. Corona is geen griep
Coolen van Brakel zei diverse malen dat corona geen griep is en veel ernstiger effecten heeft: “Onderschat nou niet de medische gevolgen van het krijgen van deze ziekte. Denk niet alleen aan sterfgevallen. Het aantal mensen die blijvende schade ondervindt is heel erg groot.”
Feit is echter dat het aantal mensen dat met corona overlijdt vergelijkbaar is met het aantal mensen dat met een stevige griep overlijdt. En dat het overgrote deel van de bevolking geen of nauwelijks last heeft van het coronavirus. Covid-19 is absoluut geen killer-virus dat speciale, draconische maatregelen rechtvaardigt.
4. Lockdowns zijn effectief
Coolen van Brakel beweerde daarnaast dat de lockdowns goed hebben gewerkt. “Landen die eerder hebben geïntervenieerd, die harder hebben geïntervenieerd, tellen minder doden dan landen die later of minder hard hebben geïntervenieerd,” zei hij.
Hiervoor is echter geen bewijs. Zoals dit artikel laat zien, is er geen relatie tussen de mate van lockdown en succes in het terugdringen van coronagevallen. Het niet erg hard interveniërende Zweden heeft bijvoorbeeld betere cijfers dan harde ingrijpers als Italië en het Verenigd Koninkrijk. Coolen van Brakel zei dat Zweden niet te vergelijken is met Nederland, omdat het land veel dunner bevolkt zou zijn, maar dat is een ongeloofwaardig argument. In Zweden wonen de meeste mensen gewoon in stedelijke gebieden.
5. Vrijheidsbeperkingen zijn gerechtvaardigd
Coolen van Brakel vond het een goed idee als mensen die niet gevaccineerd zijn bepaalde dingen niet meer mogen, zoals naar het theater gaan (hoewel hij dit weer een beetje introk) of naar het verpleegtehuis om hun moeder op te zoeken. Over een mogelijk “Covi-paspoort” dat mensen zouden moeten hebben om naar het buitenland te kunnen reizen, zei hij dat hij zich niet kon voorstellen dat we die kant op zouden gaan, maar hij was er niet principieel op tegen.
Dit geeft aan dat voor hem het doel de middelen heiligt: verregaande vrijheidsbeperkingen zijn gerechtvaardigd om coronabesmettingen te voorkomen.
Dat blijken vrijwel alle regeringen met hem eens te zijn. Premier Rutte bezwoor bij zijn laatste persconferentie dat hij geen dictator is, maar hij vindt het blijkbaar wel nodig om een “spoedwet” in te voeren die de regering dictatoriale bevoegdheden geeft om de coronacrisis te kunnen bestrijden.
6. Je doet het voor een ander
Uiteindelijk misschien wel het belangrijkste argument voor verplichte coronamaatregelen zoals het dragen van mondkapjes en de 1,5 meter, is van morele aard. “Je hebt een verantwoordelijkheid voor de ander,” zei Coolen van Brakel. “Wat ik belangrijk vind is dat ik niet de oorzaak ben van het vermijdbare overlijden of vermijdbare grote schade aan anderen.”
Dit is een argument dat veel mensen aanspreekt, maar het is feitelijk een vorm van morele chantage. Je kunt je afvragen, is de ander dan niet verantwoordelijk voor jou? Of voor zichzelf?
Is het moreel om verregaande vrijheidsbeperkende maatregelen op te leggen aan de complete bevolking, ook aan gezonde mensen, vanwege een minimale, theoretische kans dat ze iemand besmetten met een virus dat voor de meesten weinig gevolg zal hebben? Als dat zo is, dan is er geen vrijheid meer. Er zijn tenslotte altijd virussen, dus we zullen altijd “besmet” blijven met zijn allen.
En waarom tellen alleen de rechten van mensen die kwetsbaar zijn voor corona? Hoe zit het met de rechten van kinderen die niet naar school kunnen, jongeren die hun baan kwijt raken en hun sociale leven zien verschrompelen, ouderen die eenzaam sterven, zieken die onvoldoende behandeling krijgen omdat ze iets anders mankeren dan corona – en mensen die niet de halve dag met een mondkapje willen rondlopen? Tellen die niet mee?
Als mensen als Coolen van Brakel zich verantwoordelijk voelen voor de gezondheid van anderen, dan mogen ze daar naar handelen. Maar om deze verantwoordelijkheid onder dwang op te leggen aan de hele bevolking is dictatoriaal.
Conclusie: nog nooit zijn zoveel mensen zo bang geweest met zo weinig reden
Ik ga er vanuit dat iemand als Coolen van Brakel het goed bedoelt. Datzelfde geldt ongetwijfeld voor sommige (niet alle) politieke leiders en adviseurs. Maar dat neemt niet weg dat het coronabeleid desastreus uitpakt. Het maakt al het andere beleid en alle andere problemen ondergeschikt aan slechts één heilig doel: corona terugdringen. Zoiets heet met recht een tunnelvisie.
Vrijwel de hele wereld is in deze donkere tunnel gekropen waarvan ze de uitgang niet meer zien. Sommige plaatsen, zoals Melbourne, zijn onderworpen aan een regelrechte militaire dictatuur. Nog nooit zijn er zoveel mensen zo bang geweest met zo weinig reden.
We moeten voorkomen dat het aantal besmettingen weer oploopt, omdat anders “de overheid weer moet besluiten tot verregaande restricties en lockdowns,” zei Coolen van Brakel (die blijkbaar ook niet gelooft in groepsimmuniteit, hoewel dat waarschijnlijk beter werkt dan een vaccin). “Dat willen we helemaal niet.”
Maar de overheid “moet” niets. Als “we” dit niet willen, hoeven we het niet te doen. Het wordt tijd dat we inzien dat er afwegingen moeten worden gemaakt bij alles wat we doen en al het beleid dat we voeren. Dat geldt ook voor de coronadreiging. Er zijn belangrijkere dingen op de wereld dan Covid-19.